قاچاق سازمان‌یافته پزشک!
احساس تعلق به ایران و ایرانی در جامعه نخبگان فزاینده است. کم نیستند نخبه‌هایی که از زرق و برق‌های آن طرف آبی و فرش‌های قرمزی که برایشان پهن می‌شود، صرف‌نظر کرده و همین‌جا مانده‌اند. این‌ها با عشق پای کار ساختن ایرانند و به آینده آن امیدوار؛ همه نهاد‌های مسئول و غیرمسئول باید با تمام توان در خدمت این نخبگان باشند. از آن طرف، آمار مهاجرت در برخی از حرف تخصصی هم نگران‌کننده است. حتی اگر ایران بهشت پزشکان و به خصوص متخصصان باشد، باز هم عده‌ای از پزشکان ترجیح می‌دهند به کشور‌های دیگر مهاجرت و بهشتشان را در آنجا پیدا کنند.
کشور‌هایی همچون کشور‌های حاشیه خلیج فارس پیش‌پای پزشکان ایرانی فرش قرمز پهن کرده‌اند و پیشنهاد درآمد‌های وسوسه کننده‌ای را در برابر پزشکان جوان ایرانی گذاشته‌اند. همین مسئله موجب شده تا تنها طی یک سال گذشته ۱۶۰متخصص قلب کشور را ترک کنند. مهاجرت این تعداد متخصص قلب در حالی است که پنج‌سال پیش نایب‌رئیس انجمن جراحان قلب ایران اعلام کرده‌بود که فقط ۲۴۰ متخصص جراحی قلب در کشور داریم. از سوی دیگر آمار بیماری‌های قلبی در جوانان رو به افزایش است.
تا همین چند وقت پیش وقتی از کمبود پزشک صحبت و برای افزایش ظرفیت پذیرش دانشجوی پزشکی اقدام می‌شد، برخی از متخصصان و مسئولان حوزه سلامت و سردمداران صنف پزشکان یعنی سازمان نظام پزشکی، موضع‌گیری می‌کردند و معتقد بودند کمبود پزشک نداریم، حالا، اما انگار ورق برگشته است! اینبار همین مسئولان پزشکان پیشکسوتی که مخالف افزایش ظرفیت‌های پزشکی برای جبران کمبود پزشک در کشور بودند، از کمبود پزشک صحبت می‌کنند و درباره احتمال بازگشت به اوضاع سلامت و پزشکی کشور به ۴۰ سال پیش هشدار می‌دهد؛ آن‌ها هشدار می‌دهند ممکن است ناچار شویم مانند دوران قبل از انقلاب، پزشک از هند و پاکستان وارد کنیم.
اینبار صحبت از مهاجرت پزشکان است؛ پزشکانی که پس از سال‌ها درس خواندن و پولی که از بیت‌المال برای تربیت آن‌ها هزینه می‌شود، وقتی هنگام بازدهی و خدمت‌رسانی‌شان به مردم و کشور می‌رسد، ترجیح می‌دهند به کشور‌هایی بروند که درآمد‌های بیشتری را نصیبشان می‌کند و زندگی مرفهی دارند. در این میان نباید نقش شرکت‌های ترانسفر پزشک و امتیاز‌هایی را که در اختیار پزشکان جوان قرار می‌دهند، فراموش کرد؛ شرکت‌هایی که پزشکان جوان و نخبه ایرانی را به کشور‌هایی همچون امارات قاچاق می‌کنند.
آمار‌های هشدارآمیز از مهاجرت پزشکان
آمار ادعایی مهاجرت پزشکان هشدارآمیز شده‌است. به گفته رئیس کل سازمان نظام پزشکی ایران، در سال ۱۴۰۰ بالغ بر ۴ هزار و ۲۷ پزشک درخواست صدور گواهی عدم سوءپیشینه برای مهاجرت کرده‌اند. همچنین آمار درخواست good standing (گواهی عدم سوءپیشینه) برای مهاجرت پزشکان متخصص و فوق تخصص رو به افزایش است. بر اساس آمار، در یک‌سال گذشته ۱۶۰ متخصص قلب مهاجرت کرده‌اند؛ در همین مدت ۳۰ هزار نفر از اعضای کادر درمان از دانشکده‌های علوم پزشکی درخواست good standing یا «نداشتن سوءپیشینه» داشته‌اند که مقصدشان عمان بوده‌است؛ همچنین ظرف چهار سال گذشته ۱۶ هزار پزشک عمومی از کشور مهاجرت کرده‌اند.
پر کردن جای خالی مهاجران با تنزل سطح آموزش پزشکی
مراسم روز پزشک امسال با یک هشدار برد رسانه‌ای‌اش تا امروز ادامه دارد. این هشدار یک جمله تکان‌دهنده از سوی محمد رئیس‌زاده، رئیس کل سازمان نظام پزشکی کشور بود که گفت «تخصص جراحی قلب در سال جاری ۱۸ نفر ظرفیت داشته‌است، اما هیچ‌کس متقاضی‌نشده و در کل کشور فقط دو فارغ‌التحصیل جراحی اطفال داریم.» همین یک جمله، اما کل آموزش پزشکی را به چالش کشید. از نگاه رئیس‌زاده با ادامه وضعیت کنونی ممکن است مجبور شویم مانند ۴۰ سال قبل از کشور‌هایی همچون هند و پاکستان پزشک وارد کنیم. خالی ماندن ظرفیت‌های پذیرش دانشگاه‌های علوم پزشکی در برخی رشته‌ها و پایین آمدن تراز نمره‌ها برای پر کردن این صندلی‌ها تنها چالش حوزه آموزش پزشکی نیست. هم اکنون سایر کشور‌ها و به خصوص کشور‌های حاشیه خلیج فارس و به طور خاص کشور عمان، مقصد اصلی پزشکان نخبه ایرانی شده‌اند؛ کشور‌هایی که با پرداخت دستمزد پزشکان به دلار بر سر راه آنان فرش قرمز پهن کرده‌اند. ماحصل این ماجرا برای ما خالی‌شدن دانشگاه‌های علوم پزشکی از نخبگان و جایگزین شدن آن‌ها با افرادی است که در سطحی به مراتب نازل‌تر قرار دارند و این مسئله می‌تواند دانش پزشکی ایران را که یکی از افتخارات کشورمان بود، به قهقرا ببرد.
حدود یک ماه بعد از این اظهار‌نظر رئیس سازمان نظام‌پزشکی، ابوالفضل باقری‌فرد، معاون آموزشی وزارت بهداشت از رکورد‌زنی تاریخی در پذیرش آزمون دستیاری تخصصی ۱۴۰۱ خبر داد، اما ماجرای این رکوردشکنی به تسهیل شرایط و یک جور‌هایی کوتاه آمدن ساختار آموزش پزشکی در برابر کم‌سوادی داوطلبان تخصص است که توانست همه صندلی‌های خالی را پر کند.
مقالات دیگر: خریدار فرش دستباف معتبر ایران
همچنانکه وزیر بهداشت در توجیه چرایی خالی‌ماندن هزار ظرفیت در آزمون دستیاری سال گذشته گفته‌بود: «این ظرفیت‌های خالی به دلیل آیین‌نامه‌هایی است که موجب می‌شد افراد انتخاب‌های زیادی نداشته باشند، چون هر داوطلب، حق ۱۰ انتخاب رشته داشت، اما از امسال هر داوطلب می‌تواند ۱۰۰ رشته محل را انتخاب کند.»
امسال به گفته معاون آموزشی وزارت بهداشت در مقایسه با پارسال و ظرفیت مشابه، حدود ۵۰۰ دستیار تخصصی در آزمون امسال، بیشتر جذب و پذیرفته شدند و از سوی دیگر، صندلی‌های خالی این آزمون به خصوص در رشته‌های مورد نیاز، به طور چشمگیری پر شد. به عنوان نمونه در رشته بیهوشی، حدود ۵۰ درصد از صندلی‌های خالی پارسال، امسال پر شد و به رغم این استقبال چشمگیر، تعداد قابل‌توجهی از دستیاران نیز در مرحله تکمیل ظرفیت و پذیرش بومی پذیرفته خواهند شد.
بدین معنا که تسهیل و باز گذاشتن دست داوطلبان برای انتخاب ۱۰۰ رشته به جای ۱۰ رشته توانست در پر کردن صندلی‌های خالی در آزمون چهل و نهم، رکوردشکنی و خالی ماندن این ظرفیت‌ها را در سال‌های گذشته هم جبران کند، اما آیا این کار به معنی آسیب رسیدن به کیفیت گزینش دانشجو برای ادامه تحصیل در دوره‌های تخصص نیست و آیا این سهل‌گیری موجب تنزل کیفیت و سطح دانش پزشکانی نمی‌شود که قرار است طی سال‌های آینده مسئولیت سلامت جامعه را بر عهده بگیرند؟
تفاوت در دستمزد پزشکان عاملی برای تشویق به مهاجرت
درآمد یکی از اصلی‌ترین انگیزه‌ها برای مهاجرت پزشکان است. عمان که این روز‌ها مقصد بسیاری از پزشکان شده حدود ماهانه ۲ هزارو ۶۰۰ دلار به پزشک عمومی حقوق می‌دهد که از این مقدار ۲ هزار دلار هزینه زندگی در این کشور است. البته در عمان قانونی وجود دارد که هر ۱۸ ماه ۱۱ درصد به حقوق پزشکان افزوده می‌شود. قطر هم که میزبان جام جهانی است به طور متوسط ماهانه ۲ هزارو ۵۰۰ دلار به پزشک عمومی و ۶ هزار دلار به پزشک متخصص حقوق می‌دهد که از این میزان حقوق حدود هزارو ۸۰۰ دلار را باید به عنوان هزینه‌های زندگی در این کشور خرج کرد.
دکتر احمد‌رضا عصاره، فوق‌تخصص قلب و عروق و عضو هیئت علمی دانشگاه جندی‌شاپور اهواز با تأکید بر اینکه ماجرای مهاجرت نخبگان در حوزه پزشکی ۲۰ سال است که اتفاق افتاده و الان در حال اوج‌گیری است به «جوان» می‌گوید: «کرسی‌های استادی ما در حال خالی ماندن است. پزشکان متخصص و با تجربه ما کشور را ترک می‌کنند و ما مجبوریم در امتحانات ارتقا و برد، نمره بدهیم. نخبگان ما که در کنکور وارد می‌شوند به خارج می‌روند و کسانی را که در کنکور قبول نشده‌اند، بلکه با پول رفته‌اند خارج درس می‌خوانند، با پول می‌آوریم و در کلاس‌های پزشکی می‌نشانیم.»
به گفته وی در دانشگاه اهواز شاید بیش از ۵۰درصد اساتید مهاجرت کرده و رفته‌اند و الان بهترین اساتید کشور ما مهاجرت می‌کنند و به کشور‌هایی مثل عمان می‌روند. این جراح متخصص قلب با مقایسه میان تعرفه‌ها در ایران و سایر کشور‌ها می‌افزاید: «شرایط تعرفه‌ها در کشوری مثل عراق با ۴، ۵ برابر و در عمان تا ۱۰ برابر تعرفه‌ها در ایران است تازه مالیاتی هم به آن‌ها تعلق نمی‌گیرد.» این پزشک با اشاره به ارفاق نمره در برخی رشته‌ها مثل قلب یا اطفال تصریح می‌کند: «کسی که جراح قلب است درآمدی ندارد؛ یک جراح قلب برای یک مریض یک روز را باید به جراحی بگذراند. مزد این در بیمارستان دولتی تعرفه‌اش یک میلیون است و بعد برایش سقف هم می‌گذارند. این نخبه‌ای بوده که بیش از ۲۰ سال درس خوانده و وقتی به بازدهی می‌رسد نزدیک ۴۰ سالگی است. این فرد زمانی که دیگران تفریح می‌کردند، کار می‌کرده و درس می‌خوانده‌است.»
به گفته عصاره همین فرد وقتی به کشوری مانند عمان برود برای شش، هفت عمل در ماه، حدود ۱۰۰هزار دلار درآمد دارد و آمار و ارقام درآمد پزشکان در این کشور‌ها بالاتر از چیزی است که ما فکرش را بکنیم. یا برای یک ویزیت ۱۵۰ دلار دریافت می‌کند، اما در اینجا ویزیت ۲، ۳ دلار است.
مهاجرت یا قاچاق؟
در عین حال بخشی از پشت پرده این ماجرای مهاجرت پزشکان هم به فعالیت برخی شرکت‌های مهاجرتی بازمی‌گردد. شرکت‌هایی که تسهیلات ویژه‌ای را برای مهاجرت پزشکان به این کشور‌ها دارند و اقامت و مصاحبه آن‌ها را برای حضور در این کشور‌ها تسهیل می‌کنند. در واقع با پدیده جدیدی تحت عنوان قاچاق پزشکان مواجه هستیم. پدیده‌ای که پشت پرده آن شرکت‌های مهاجرتی هستند. این مسئله موجب‌شده این شرکت‌ها پزشکان ایرانی را با ترفند‌هایی به کشور‌های حاشیه خلیج‌فارس بکشانند.
محمد رئیس‌زاده، رئیس سازمان نظام پزشکی با طرح پدیده «قاچاق پزشک به اسم مهاجرت» می‌افزاید: «چطور می‌گوییم اگر آرد و دارو ارزان باشد، قاچاق می‌شود؟ وقتی خدمات پزشکی و نیروی پزشکی هم خیلی ارزان باشد، این نیرو قاچاق می‌شود. مگر در حوزه دارویار طرح‌مان این نبود که قیمت را واقعی کنیم تا دارو قاچاق نشود؟ بر همین اساس باید قیمت نیروی پزشکی‌مان را هم واقعی کنیم تا قاچاق نشود. وقتی ارزان باشد، برای نیروی ما جاذبه ایجاد کرده و او را می‌برند.»
محمدجواد یزدان‌پناه، متخصص ایمونولوژی هم با اشاره به شکل‌گیری این بیزنس جدید می‌گوید: «ترانسفر یا نقل و انتقال پزشکان به دیگر کشور‌ها امروز تبدیل به یک بیزینس شده‌است و آژانس‌های مسافرتی پیشنهاد‌های اغواکننده‌ای برای پزشکان دارند. جایی برای اقامت، تسهیل پروسه مصاحبه و اقامت را انجام می‌دهند. در واقع از بحث توریسم پزشکی به توریسم پزشک رسیده‌ایم، اما بهترین مقصد، کشور‌های عربی و حاشیه خلیج‌فارس است که اتفاقاً پزشکان ایرانی را بسیار دوست دارند.»
منبع: https://www.javanonline.ir/